Δήλος: Το φωτεινό, ιερό νησί

Τo πρόβλημα με τη Δήλο ήταν ότι πάντα βρισκόταν πολύ κοντά στη Μύκονο.
Μισή ώρα θάλασσα ανάμεσα τους και όμως μακριά.
Τρώγοντας σουβλάκι στα σοκάκια, λευκοί πίνακες με κόκκινο μαρκαδόρο έγραφαν το πρόγραμμα αναχώρησης για Δήλο δίπλα στο πρόγραμμα της βάρκας για το Super Paradise.
Υπολόγιζα ποιες οι πιθανότητες να ξυπνήσω τέτοια ώρα την επόμενη μέρα και έλεγα άσε δεν πειράζει μια άλλη φορά.

Τα χρόνια πέρασαν, απομακρύνθηκα από τη Μύκονο, απομακρύνθηκε και αυτή από όλους μας και άρχισα να ξυπνάω νωρίς.

Χαζεύοντας ένα βράδυ τα φωτάκια πίσω από την Πορτάρα στη Νάξο αναρωτιέμαι:
“Πάρος απέναντι?”
Όχι απαντάει ο χάρτης: Μύκονοοοοος.
Μια απότομη νοσταλγία φύσηξε για εκείνον τον ανέμελο αέρα της Μυκόνου που με το που πλησίαζε το καράβι είχε πάντα κάτι πιο ανάλαφρο και με έκανε να περνούν όλα.
Ξαφνικά ήθελα έναν καφέ στη Μύκονο και ήθελα πολύ να δω επιτέλους τη Δήλο που της το χρωστούσα.
Και τελικά ήρθε αυτό το “μια άλλη φορά“.

ΔΗΛΟΣ

Τη Δήλο την φανταζόμουν τυλιγμένη σε ένα μαγικό φως.
Μαγικό δεν ξέρω αν ήταν, σαρωτικό ήταν σίγουρα καθώς αντανακλούσε ο ήλιος στα μάρμαρα και τις 3 ώρες που σε αφήνει το καραβάκι εκεί.

Πολλά για το νησί δεν ήξερα, το είχα συνδεδεμένο κυρίως με το μύθο του.
Δυνατός ιερός χώρος με διάσπαρτα αγάλματα, κίονες και λιοντάρια (αγαλματένια).

Καθόλου δεν είχα καταλάβει ότι όλα τα παραπάνω δένανε μεταξύ τους σε ένα ανοικτό αρχαιολογικό χώρο με κατοικίες, θέατρο, δρομάκια και γάτες.
Μια ολόκληρη πόλη κυκλαδίτικη αλλά στο αρχαίο της.
Ένας βράχος από γρανίτη με μήκος 5 km και πλάτος 1300m, μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO (1990).

Δεν είχα επίσης παρατηρήσει ποτέ ότι η Δήλος είναι το κέντρο των Κυκλάδων και δεν το εννοώ μεταφορικά αλλά γεωγραφικά.
Η Δήλος είναι ο λόγος που οι Κυκλάδες λέγονται Κυκλάδες, γιατί απλώνονται κυκλικά γύρω της.
Και αν καταφέρεις να ανέβεις στο λόφο της Κύνθου (113m) μέσα στο λιοπύρι, τότε θα δεις το Αιγαίο να γυαλίζει ολόγυρα.
(Φαντάζομαι ότι θα ήταν έτσι αν ανέβαινα … γιατί νίκησε ο Θεός Απόλλωνας και το λιοπύρι του)

ΜΥΘΟΣ

Ο βράχος αυτός έπλεε στο Αιγαίο μέχρι που ο Ποσειδώνας τον έδεσε με αλυσίδες στο βυθό έτσι ώστε μπορέσει να γεννήσει η Λητώ τα παιδιά του Δία.
Τότε το νησί από άδηλο δηλαδή αθέατο έγινε η Δήλος (θεατό).
Επειδή οι μύθοι συνήθως έχουν την αφορμή τους σε πραγματικά γεγονότα η πιθανότερη εξήγηση είναι ότι το νησάκι ίσως εμφανίστηκε μετά από κάποιο μεγάλο σεισμό.
Ο μύθος όμως στάθηκε πιο ισχυρός και επεξηγηματικός.
Η Λητώ κυνηγημένη από τη ζηλιάρα Ήρα, που είχε τους λόγους της και αυτή, γέννησε εδώ την Άρτεμη και τον Απόλλωνα.
Και έτσι η Δήλος έγινε ο Ιερός Τόπος όπου ο Φοίβος και η Άρτεμις είδαν πρώτη φορά το φως του ήλιου και της σελήνης και έγιναν οι Θεοί τους.

ΙΣΤΟΡΙΑ

Η Δήλος εκτός από Ιερός τόπος υπήρξε και μεγάλο κοσμοπολίτικο κέντρο εμπορίου με ιστορία που ξεκινάει κάπου το 2500 π.Χ
Πάντα θεωρούνταν Ιερό Νησί με ιερά θεών, διοικητικά κτίρια αλλά και κατοικίες.
Το Ιερό του Απόλλωνα ήταν πολύ ισχυρό και Έλληνες συγκεντρώνονταν εδώ για να λατρέψουν τον θεό αλλά και την αδερφή του θεά Άρτεμις.

ΑΘΗΝΑΙΟΙ
Ίσως κάτι σας θυμίζει από την ιστορία η Δηλιακή Συμμαχία, ο συνασπισμός που έκαναν οι Έλληνες για να προστατευθούν από τους Πέρσες αλλά τελικά έγινε ο συνασπισμός που οι Αθηναίοι έκαναν κουμάντο.
Στο ναό του Απόλλωνα της Δήλου φυλασσόταν το πλούσιο ταμείο της συμμαχίας το οποίο διαχειρίζονταν οι Αθηναίοι αλλά κάποια στιγμή αποφάσισαν να μεταφέρουν στην Ακρόπολη.
Ένας λοιμός που ακολούθησε θεωρήθηκε εκδίκηση του θεού για ασέβεια. Ανάμεσα σε αυτούς που πέθαναν ήταν και ο Περικλής.

Τότε αποφασίστηκε ότι κανένας θνητός δεν επιτρεπόταν να γεννηθεί εδώ και κανένας θνητός δεν επιτρεπόταν να πεθάνει. Οι γυναίκες που θα γεννούσαν και οι άνθρωποι που ήταν κοντά στο τέλος στέλνονταν στο γειτονικό νησάκι Ρήνεια. Όσοι είχαν ήδη πεθάνει ξεθάφτηκαν και μεταφέρθηκαν και αυτοί εκεί σε ένα μέρος γνωστό ως ο “Βόθρος της καθάρσεως”.
Οι Αθηναίοι είπαν ότι αυτό γίνεται για να εξευμενίσουν τον Θεό αλλά ιστορικοί είπαν ότι έγινε για να βάλουν χέρι σε θησαυρούς νεκρών και στους ίδιους τους Δήλιους.
Αυτό δεν ήταν η πρώτη φορά που γινόταν, το είχε κάνει και παλαιότερα και ο τύραννος Πεισίστρατος, λένε μάλιστα ότι τότε τα δύο νησιά είχαν συνδεθεί με αλυσίδα για να φαίνεται η στενή τους σχέση.

Πάντως οι Πέρσες σεβόμενοι την ιερότητα της Δήλου δεν την λεηλάτησαν και έκαναν θυσίες στους θεούς.

ΡΩΜΑΙΟΙ
Όταν κυριάρχησαν οι Ρωμαίοι κήρυξαν ατέλεια στο λιμάνι της Δήλου, δηλαδή τα πλοία δεν πλήρωναν φόρους.
Η Δήλος έγινε το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο της εποχής με τραπεζίτες και εφοπλιστές από όλο τον κόσμο.
Ακολούθησαν τεχνίτες για να φτιάξουν κατοικίες, γλυπτά, ψηφιδωτά, τοιχογραφίες, δάπεδα και αγάλματα.
Εκείνη την περίοδο ζούσαν 30.000 άνθρωποι από πολλές εθνικότητες και θρησκείες.
Στο νησί σώζεται μέχρι σήμερα ο Ναός της Ίσιδας που ήταν μια αιγυπτιακή θεότητα.

Το νησί ανθούσε και για αυτό το λόγο έγινε και στόχος.
Καταστράφηκε, λεηλατήθηκε και σιγά σιγά παρήκμασε και εγκαταλείφθηκε.

ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ

Οι ανασκαφές άρχισαν το 1872 από τη Γαλλική Σχολή Αθηνών και αυτός είναι ο λόγος που πολλές σκαλιστές ταμπέλες είναι γραμμένες στα ελληνικά και στα γαλλικά.
Το αρχαιολογικό μουσείο της Δήλου είναι ένα από τα παλαιότερα τον Κυκλάδων και άνοιξε το 1904 από την Αθηναϊκή Αρχαιολογική Εταιρεία.
Δυστυχώς εδώ και κάποιο καιρό είναι κλειστό για εργασίες.
Οι ανασκαφές συνεχίζονται μέχρι σήμερα και εκτός από τα αρχαία υπάρχουν και μερικά νεότερα κτίσματα για τους αρχαιολόγους και τους φύλακες στου νησιού.
Στο νησί επιτρέπονται οι επισκέψεις μόνο από την ανατολή μέχρι τη δύση του ηλίου και κυκλοφορούν ελεύθερες πάρα πολλές γάτες.
Θρεμμένες, αργές και νωχελικές έχεις την αίσθηση ότι ενοχλείς.

ΔΥΟ ΒΟΛΤΕΣ ΣΤΗ ΔΗΛΟ

Κατεβαίνοντας στο λιμάνι, περνάς την είσοδο και παίρνεις οπωσδήποτε το χάρτη που δίνουν.

Βρίσκεσαι στον ιερό χώρο της Δήλου σε μια πλατεία, την Αγορά των Κομπεταλιαστών (Κομπεταλιαστές ήταν ένωση δούλων ελεύθερων και μη).
Μέχρι εκεί που φτάνει το μάτι σου υπάρχουν αρχαία, τόσα πολλά, τόσο ελεύθερα αφημένα που χρειάζεσαι λίγη ώρα για να σταματήσεις την αίσθηση “Ήρθα να δω μερικά αγάλματα” και να αφεθείς στην περιπλάνηση.
Όπου και να πας το φως του Απόλλωνα σίγουρα σε ακολουθεί, δεν έχεις τόπο να κρυφτείς.

ΑΡΙΣΤΕΡΗ ΒΟΛΤΑ
Προχωρήσαμε αριστερά έτσι τυχαία κάπως, ίσως μας τράβηξε η Στοά του Φιλίππου που ήταν με σκαλωσιές.
Όταν ολοκληρωθούν τα έργα θα ορίζει με έναν μεγαλόπρεπο τρόπο την Ιερά Οδό που περνάει ακριβώς μπροστά της.
Παρακάτω μια μαρμάρινη βάση που κάποτε στήριζε ένα κολοσσιαίο άγαλμα του Απόλλωνα, αφιέρωμα των Ναξίων.
Ολόγυρα μαρμάρινα αρχαία πεζούλια και αναρωτιέσαι “Κάθεσαι σε αυτά?” Αλλά δεν σου πάει η καρδιά.
Φτάνοντας στο δρόμο των Λεόντων βλέπεις τα λιοντάρια να στέκονται αιώνιοι φρουροί.
Κοιτάνε ανατολικά, το δρόμο που ξεκινούσε από το λιμάνι και κατέληγε στο Ιερό του Απόλλωνα. Κάποτε υποδέχονταν τους προσκυνητές, ίσως να τους τρόμαζαν κιόλας αν δεν είχαν ξαναδεί λιοντάρι. Σήμερα καλημερίζουν τον ήλιο κάθε χάραμα. Όσα αρχαία λιοντάρια έχουν σωθεί βρίσκονται στο μουσείο, αυτά εδώ είναι αντίγραφα. Το 1716, Ενετοί είχαν βρει ένα από τα λιοντάρια ακέφαλο, τους θύμισε τον Άγιο Μάρκο της Βενετίας και το πήραν μαζί τους. Βρίσκεται μέχρι και σήμερα στα αρσενάλια της Βενετίας αλλά με άλλο κεφάλι.

Παρακάτω βρίσκεται η Συνοικία της Λίμνης που κάποτε κολυμπούσαν οι ιεροί κύκνοι του Απόλλωνα.
Η Ιερή Λίμνη δεν υπάρχει πια γιατί επιχωματώθηκε το 1925 λόγω επιδημίας ελονοσίας.
Γύρω της υπάρχουν τα ερείπια της παλαίστρας, του σταδίου και του γυμνασίου.
Παραπέρα στέκεται η Οικεία της Λίμνης. Ένα σπίτι με αίθριο. Δύο γενιές έζησαν σε αυτήν και μετά καταστράφηκε. Τα σπίτια στη Δήλο ήταν συνήθως μεγάλα μεταξύ 120 και 500 τετραγωνικών μέτρων και μερικές φορές με παραπάνω από έναν ορόφους.
Κάπου εδώ μου έφυγε η αίσθηση ότι είμαι σε μουσείο και άρχισα να περπατάω σε μια πόλη που κάποτε ζούσαν άνθρωποι που νόμιζαν ότι όλα αυτά θα είναι δικά τους για πάντα.

Φτάσαμε στο κλειστό αρχαιολογικό μουσείο κατάκοποι από τον ήλιο.
Εκεί παραδίπλα σε ένα παρατημένο κτίριο (όχι αρχαίο) κάτσαμε στα δροσερά του σκαλιά και ήταν ένα από τα λίγα μέρη στο νησί που νιώσαμε αεράκι.
Δεν μου έκανε καρδιά να ξανασηκωθώ, πόσο μάλλον να περπατήσω μέχρι την κορυφή της Κύνθου.
Αφουγκραζόμουν την ησυχία, κοιτούσα κάτω την ξεραΐλα των Κυκλάδων με τα αρχαία απομεινάρια και οι χρωματιστοί τουρίστες που απλώνονταν παντού φαινόταν παράταιροι.

ΔΕΞΙΑ ΒΟΛΤΑ
Επιστρέψαμε στην αρχή, στην αγορά των Κομπεταλιαστών και τραβήξαμε κατά την άλλη πλευρά.
Εκεί τα πράγματα ήταν πιο αναστηλωμένα και δουλεμένα και εμφανώς πιο πυκνοκατοικημένα στο παρελθόν.
Περπατούσες σε στενάκια και έριχνες ματιές σε ανοίγματα. Σαν να περπατούσες σε ένα οποιοδήποτε κυκλαδονήσι απλά σε άλλο χρόνο.
Που και που σπίτια πιο πλούσια, πιο απλωτά με εσωτερικές αυλές και ψηφιδωτά, ξεναγοί να λένε ιστορίες και εμείς να κρυφακούμε.
Χαρακτηριστική η οικία του Διονύσου. Που δεν ήταν του Διονύσου αλλά έχει ένα μεγάλο ψηφιδωτό με το Διόνυσο στο αίθριο. Σε άλλο μέρος του νησιού έχει και ένα άγαλμα με χαρακτηριστικό μέλος του σώματος του Διονύσου αλλά δεν μας έτυχε.

Κάτι ιστορίες επίσης για σκλαβοπάζαρα στη Δήλο τον καιρό της ακμής είναι αλήθεια αλλάζουν κάπως τη ρομαντική αύρα της αρχαιότητας.

Στενάκι στενάκι φτάσαμε στη συνοικία του Θεάτρου, την παλαιότερη συνοικία της αρχαίας πόλης.
Το Θέατρο μπορούσε να φιλοξενήσει 6500 θεατές.
Τι ομορφιά εκεί ψηλά! Οι θέσεις, οι χώροι του και από πίσω το Αιγαίο. Φαντάσου το μια κυκλαδίτικη αυγουστιάτικη αρχαία νύχτα!

Φεύγοντας με το καραβάκι ξέρεις ότι αφήνεις έναν ιδιαίτερο τόπο που του άξιζε να είχες περιπλανηθεί περισσότερο.
Που θα ήθελες να ερχόσουν μια πιο συννεφιασμένη μέρα ή ένα χάραμα.
Που έπρεπε να κάτσεις λίγο παραπάνω σε μια γωνιά τότε που δύει ο ήλιος και έρχεται η ώρα της Άρτεμις της θεάς της Σελήνης να αγκαλιάσει τον τόπο.

Πώς να είναι άραγε να κοιτάς μόνος το δρόμο του φεγγαριού πέρα από τα άσπρα μάρμαρα και τις σκιές?
Τι ιστορίες να είχαν άραγε οι άνθρωποι που μένουν μέρα νύχτα?
Και πώς να είναι η Ρήνεια 1 χιλιόμετρο μακριά? Δύο Δήλες δίπλα-δίπλα όπως τις λένε, η μια τιμημένη και η άλλη να μαζεύει τους ανθρώπινους φόβους.

Το πλοιαράκι συνέχισε για εκείνον τον καφέ στη Μύκονο.
Και εκεί στα στενά και στη μικρή Βενετία γέλασα με την καρδιά μου όπως παλιά.
Όπως τότε που ο αέρας της Μυκόνου ξένοιαζε τα πάντα.
Να είναι άραγε ο αέρας της Μύκονου ή της Δήλου τελικά έτσι δίπλα που είναι?

 

 

 

Tips

◈ Υπάρχει εισιτήριο για την είσοδο στο νησί. Νέοι και μεγαλύτεροι δωρεάν.
◈ Καθημερινή σύνδεση με τα γύρω νησιά μέσω ημερήσιων εκδρομών.
◈ Το αρχαιολογικό μουσείο είναι κλειστό.
◈ Χρειάζεσαι οπωσδήποτε αντιηλιακό, νερό, καπέλο.
◈ Υπάρχουν αυτόματοι πωλητές για νερό και τουριστικό περίπτερο με σουβενίρ και τουαλέτα.
◈ Ο χάρτης είναι πολύ κατατοπιστικός με χρονομετρημένα μονοπάτια. Ιδανικό θα ήταν να τον είχες από πριν γιατί μέσα στον ήλιο δεν μπορείς να το μελετήσεις. Αν θέλεις να κάνεις μια μικρή προετοιμασία μπορείς να διαβάσεις εδώ λίγα πράγματα για να προσανατολιστείς.
◈ Δύσκολο επίσης να διαβάζεις τις ταμπέλες κάτω από τον ήλιο. Βγάλτες φωτογραφία να τις διαβάσεις μετά με την ησυχία σου.
◈ Σκιά θα βρεις έξω από τοίχους αρχαίων σπιτιών, στους τοίχους του αρχαιολογικού, σε κάποια κλειστά σπιτάκια αρχαιολόγων και στο τουριστικό περίπτερο.
◈ Απαγορεύεται το κάπνισμα.
◈ Στη Δήλο δεν επιτρέπεται το μπάνιο αλλά επιτρέπεται στο νησάκι Ρήνεια που είναι ακριβώς απέναντι.
◈ Αν έχεις φίλο ψαρά στα γύρω νησιά θα κάνεις την καλύτερη βόλτα.