Άγιος Νικόλαος, Νέα Υόρκη

Δίπλα στους δίδυμους πύργους της Νέας Υόρκης, υπήρχε μια ελληνική, ορθόδοξη εκκλησία, ο Άγιος Νικόλαος.
Καταστράφηκε στις 11 Σεπτεμβρίου του 2001, όταν ο νότιος πύργος, ο δεύτερος που χτυπήθηκε, αλλά ο πρώτος που κατέρρευσε, έπεσε επάνω της.

Αν προτιμάς, μπορείς και να ακούσεις αυτό το άρθρο, αλλιώς συνεχίζεις την ανάγνωση.

Σε αυτή την εκκλησία, ανεξάρτητα από θρησκεία, κατέφευγαν εργαζόμενοι που δούλευαν στο World Trade Center και είχαν ανάγκη από πνευματικές στιγμές μέσα στο χάος της καθημερινότητας.

22 χρόνια μετά, πέρυσι δηλαδή, ο Ναός του Αγίου Νικολάου, άνοιξε και πάλι. Και εμείς βρεθήκαμε εκεί, κάπως τυχαία, στην πρώτη του Ανάσταση, τον Απρίλιο του 2023.

Όλα αυτά τα χρόνια που πέρασαν, μαζεύτηκαν κεφάλαια, έγιναν δωρεές και υπήρξαν διαπραγματεύσεις σχετικά με το πού ακριβώς θα ξαναχτιστεί.
Ο Σαντιάγκο Καλατράβα, ο αρχιτέκτονας που σχεδίασε το ΟΑΚΑ, ανέλαβε να απεικονίσει αρχιτεκτονικά ένα σύμβολο.

Γιατί ο ναός του Αγίου Νικολάου, εκτός από την ορθόδοξη ιδιότητα του, όφειλε να κρατήσει τον ανοιχτό χαρακτήρα του αλλά απέκτησε και μια πρόσθετη αποστολή.
Όπως λέει στο ανανεωμένο του site:

Together we stand.
A shrine for the nation.

Ο καινούριος Άγιος Νικόλαος, έπρεπε να είναι ένα μνημείο αναγέννησης, ενότητας αλλά και πένθους ταυτόχρονα. Να αντιπροσωπεύσει, όλα όσα συμβολίζει το Ground Zero/Σημείο Μηδέν της Νέας Υόρκης. Να προσφέρει έναν χώρο περισυλλογής και μνήμης.

Για τον λόγο αυτό, εσωτερικά, στον δεύτερο όροφο υπάρχει χώρος για όλους.
Για όσους θέλουν να προσευχηθούν, να αποτίσουν φόρο τιμής ή να συνδεθούν με όσα έγιναν ή υπάρχουν ακόμη εδώ, ανεξάρτητα από τη θρησκεία τους.
Οι επιθέσεις είχαν θρησκευτικό χαρακτήρα, τα θύματα είχαν το καθένα τη δική του θρησκεία και ο Άγιος Νικόλαος, η μόνη εκκλησία στο σημείο.  Για αυτό, η ανοιχτή αυτή οπτική του ναού, αποκτά ακόμη βαθύτερο νόημα.

Ο Καλατράβα είπε ότι μέσα από το έργο του, ήθελε να στείλει το μήνυμα:

Mercy is inevitable, reconciliation is desirable, and forgiveness is possible

National Shrine

Το National Shrine μεταφράζεται σε Εθνικός Ιερός Προσκυνηματικός Ναός. Για να πάρει αυτόν τον τίτλο μια εκκλησία, σημαίνει ότι προσελκύει μεγάλο αριθμό προσκυνητών.

Ο καινούριος ναός, έχει αυτόν τον τίτλο, λόγω της ιδιαίτερης πνευματικής και ιστορικής του σημασίας.
Εκτός από τα γεγονότα εκείνης της ημέρας, υπάρχουν άλλα τρία σημεία που κάνουν τον χώρο ιερό, “Ηallowed ground” όπως τον είπε ο Obama το 2010 .

1. Τις μέρες που ακολούθησαν μετά τις επιθέσεις, υπήρχε ένας σωρός από συντρίμμια και μια σκόνη είχε καλύψει τα πάντα στην περιοχή. Αυτή η σκόνη ήταν τοξική και είχε ολέθριες συνέπειες και για άλλους ανθρώπους που έγιναν έμμεσα θύματα.Τα θύματα των επιθέσεων είναι πολύ περισσότερα από τον αριθμό αυτών που χάθηκαν εκείνη τη στιγμή.

2. Τα συντρίμμια απομακρύνθηκαν τότε, οι εξετάσεις γενετικού υλικού όμως συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι, είτε δεν βρέθηκαν ποτέ, είτε αναγνωρίστηκε κάτι λίγο από αυτούς, χρόνια μετά. Για τις οικογένειες τους, το Ground Zero είναι περισσότερα από το χώρο της τραγωδίας. Είναι εκεί που ξέρουν και νοιώθουν ότι κάπου κάπως βρίσκονται οι δικοί τους.

3. Λίγα πράγματα βρέθηκαν από τον παλιό ναό. Ανάμεσα σε αυτά που χάθηκαν ήταν λείψανα, του Αγίου Νικολάου, της Αγίας Αικατερίνης και του Αγίου Σάββα, δωρισμένα κάποτε από τον τελευταίο τσάρο της Ρωσίας.

Είναι λοιπόν πολύ περισσότερα από όσα θυμόμαστε και νιώθουμε εμείς από μακριά.

Η παλιά εκκλησία

Ο πρώτος Άγιος Νικόλαος, φτιάχτηκε το 1912 και ήταν μια εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο των ναυτικών.

Η εκκλησία, τόσο ως κτίσμα αλλά και ως κοινότητα, δημιουργήθηκε από Έλληνες μετανάστες, οι οποίοι είχαν φτάσει από τη θάλασσα. Ήταν οι γενιές που έκαναν πρώτα μια στάση στο Ellis island.

H εκκλησία, βρισκόταν στο χώρο του World Trade Center, ο οποίος ανήκει στο λιμενικό. Στεκόταν ακριβώς κάτω από το νότιο πύργο και φαινόταν πολύ μικρή σε σχέση με αυτόν.

Santiago Kalatrava: Η καινούρια εκκλησία

Ο Άγιος Νικόλαος δεν είναι πια το μικρό ταπεινό εκκλησάκι. Είναι μια μοντέρνα κατασκευή, σε βυζαντινό σχήμα, φτιαγμένη από ελληνικό πεντελικό μάρμαρο. Ο Καλατράβα λέει ότι εμπνεύστηκε από την Αγία Σοφία, αλλά το μάρμαρο της παραπέμπει και στον Παρθενώνα.

Το λευκό της, φωτίζει ανάμεσα στα πιο σκουρόχρωμα κτίρια της περιοχής και συνδέεται χρωματικά με την άλλη κατασκευή του Καλατράβα που βρίσκεται εδώ κοντά. Το εμπορικό κέντρο και σταθμό Occulus, σε χρώμα λευκό και σχήμα σαν περιστέρι που φεύγει από τα χέρια ενός παιδιού.

Το βράδυ, ο ναός ανάβει ολόκληρος από μέσα και φεγγοβολά, βγάζοντας προς τα έξω τη ζεστασιά ενός κεριού και την ελπίδα ενός φάρου. Αξιολογώντας τη θέση του, νομίζω ότι πέρα από τον όποιοn συμβολισμό, ούτως ή άλλως θα έπρεπε να βγάζει δυνατό και λαμπερό φως και για άλλους λόγους. Η εκκλησία, βρίσκεται σε μια περιοχή γεμάτη φώτα, φωτάκια και πανύψηλα κτίρια. Η δική μου αίσθηση από το World Trade Center το βράδυ ήταν λες και ήμουν στην Gotham City. Αν λοιπόν δεν είχε δυνατή αισθητική και λαμπερή αύρα, θα χανόταν.

Εσωτερικά, δεν καταφέραμε να τον δούμε. Αν και πήγαμε ώρες που έλεγε πώς είναι επισκέψιμος, ίσως επειδή ήταν λαμπρο-Δευτέρα να είχε αλλάξει κάτι στο πρόγραμμα. Αν σε ενδιαφέρει, μπορείς να δεις το εσωτερικό του, στο site. Ανάμεσα στις αγιογραφίες υπάρχει και μια που δείχνει την Νέα Υόρκη στην αγκαλιά της Παναγίας.

Η πρώτη Ανάσταση, Απρίλιος 2023

Με το που μπήκαμε στο ξενοδοχείο, είδα από το παράθυρο όλο το Ground Zero και φυσικά την εκκλησία. Είχα ενθουσιαστεί τόσο πολύ με τη θέα και προσπαθούσα με κάθε τρόπο να εξηγήσω στα κορίτσια πόσο τυχερά ήταν που την πετύχαμε. Πόσο μάλλον που αυτές θα κοιμόντουσαν παράθυρο.

Και ενώ δεν είχα σκεφτεί τι θα κάναμε με την Ανάσταση και το Πάσχα, βλέποντας αυτή την εκκλησία στα πόδια μας, σε αυτό το συγκεκριμένο μέρος, ένιωσα ξαφνικά μια ευλάβεια Μεγάλης Εβδομάδας.

Το βράδυ της Ανάστασης, είχαμε ήδη γυρίσει στο δωμάτιο 9.30πμ, αποκαμωμένοι. Εσείς είχατε κάνει Ανάσταση ώρες πριν σε ώρα Ελλάδας, εμείς τη δική σας Ανάσταση ήμασταν στο THE MET, κοιτώντας το Temple Of Dendur, έναν αιγυπτιακό ναό που μεταφέρθηκε ολόκληρος από την Αίγυπτο. Και όταν ήρθε η ώρα για τη δικιά μας, εσείς σηκωνόσασταν για το αρνί.

Τα παιδιά είχαν κοιμηθεί εξαντλημένα και εμείς αναρωτιόμασταν: Να κατέβουμε? Να μην κατέβουμε?

Πριν τις 12 κάναμε μια βόλτα, είδαμε και ακούσαμε την Ελληνική Ομογένεια να φθάνει με τα καλά της, κοιτάξαμε το δικό μας backpack, δεν βρήκαμε κάτι ανάλογο της περίστασης και αποφασίσαμε να δούμε τη λειτουργία από ψηλά. Όχι ότι κολλάω και τόσο σε τέτοια θέματα ντυσίματος, ειδικά όταν είμαι οδοιπόρος, αλλά ήταν που ήξερα τη σημαντικότητα για εκείνους που είχαν έρθει.

Για όσους ζουν μακριά από την Ελλάδα, η εκκλησία και η Ανάσταση είναι συχνά ένα σημαντικό σημείο σύνδεσης και ταυτότητας. Εκείνη όμως τη νύχτα, στον συγκεκριμένο χώρο, φανταζόμουν ότι για πολλούς, είχε και μια ακόμη πιο ιδιαίτερη σημασία. Σκέφτηκα ότι θα είχαν χάσει κάποιον ή θα ήξεραν κάποιον που είχε χάσει κάποιον. Και ήταν η πρώτη Ανάσταση που γινόταν στο Ground Zero δίπλα στη νότια μαύρη πισίνα που φτιάχτηκε στη βάση του νότιου πύργου για να θυμίζει.

Τελικά δεν κατεβήκαμε και είχαμε τη μοναδική ευκαιρία για πανοραμική θέα. Και λέω μοναδική, γιατί τα drone δεν επιτρέπονται στην περιοχή.

Ανοίξαμε το παράθυρο και κάναμε Ανάσταση από ψηλά, κερδίζοντας μοναδικές εικόνες και ακούγοντας ελαφρώς τη λειτουργία.
Εκτός από τα drone, μάλλον απαγορευόταν και το να ανοίξεις τα παράθυρα στους ουρανοξύστες, αλλά άλλο θέμα αυτό.

Ο ναός, ολοφώτιστος και γιορτινός αρχικά, έσβησε τα φώτα την ώρα της λειτουργίας. Ο κόσμος μαζευόταν σιγά σιγά και στο Δεύτε λάβετε φως, μικρές φωτίτσες άρχισαν να ξεχύνονται από την πόρτα και να απλώνονται σε στρογγυλό σχηματισμό στην αυλή. Ήταν μια μαγστιγμή.
Λίγο μετά το Χριστός Ανέστη, οι φωτίτσες άρχισαν δειλά-δειλά να ξεφεύγουν από τα πλάγια. Οι μεσαίες αραίωσαν, κινήθηκαν και αυτές αργά προς τις άκρες και τις είδαμε να σκορπίζουν, προς όλες τις κατευθύνσεις.

Την επόμενη ημέρα το πρωί, περπατώντας στο Liberty Park, την περιοχή που βρίσκεται ο Άγιος Νικόλαος, βρήκαμε ένα πατημένο τσόφλι κόκκινου αβγού.
Και ας μην ήμουν ομογενής πια, αυτό το τσόφλι, μου θύμισε τη σημαντικότητα της ρίζας και του ανήκειν και πόσο διαφορετικά το αντιλαμβάνεσαι, όταν νιώθεις μακριά ή απομονωμένος.

Αυτή η Ανάσταση, μαζί με την Ανάσταση της πρώτης καραντίνας, αν και οι πιο … “ανορθόδοξες”, με το δικό τους μοναδικό τρόπο, ήταν οι πιο κατανυκτικές για εμένα.